დამლაგებლების ომები

რას არ გაიგებ ადამიანი?!

მე აქ თბილისის რესტორნებს, ორგანიზაციებსა და სავაჭრო ცენტრებში არსებულ სიბინძურეზე ჩხუბით ვიღლები და ამასობაში, თურმე თბილისში, დასუფთავების ბიზნესში მთელი მაფია მოქმედებს და დასუფთავების რამდენიმე მსხვილი ორგანიზაცია ერთმანეთს თავპირს ამტვრევს ობიექტების „ასახევად“.

მოკლედ, ამას წინათ „თბილისი მოლის“ ცენტრალურ შესასვლელში, პალმის ძირში დადგმულ მერხზე ვიჯექი და მეგობარს ველოდებოდი. აგვიანდებოდა და მეც დიდხანს მომიწია ლოდინმა. რა საქმე მქონდა? ვიჯექი და დაახლოებით ნახევარი საათის განმავლობაში გამვლელ-გამომვლელს ვაკვირდებოდი. შუა კვირა და შუადღე იყო და ამიტომ ფოიეში ხალხზე მეტი ცისფერწინსაფრიანი და ხელში იატაკის საწმენდჯოხმომარჯვებული დამლაგებლები დასეირნობდნენ დინჯად წინ და უკან. ერთი შეხედვით, მუხლჩაუხრელად შრომობდნენ და გაგანია სამუშაო პროცესის სრულ ილუზიას ქმნიდნენ, მაგრამ კარგად რომ დავაკვირდი, შევნიშნე რომ რეალურად სულ სხვაგვარად იყო საქმე.

რომელიმეს ერთხელ, ერთი წამით მაინც რომ დაეხედა დაბლა ხომ დაინახავდნენ სარკესავით გაპრიალებულ მეტლახზე დარჩენილ ტალახიან ნაფეხურებს? არადა კისერი მოეღრიცათ ვიტრინების და ხალხის თვალიერებით. ნახევარი საათის მანძილზე ერთხელაც არ დაუხედავთ დაბლა. თანაც ბედი არ გინდა? ამ უაზრო ბოდიალში ხომ შეიძლება გაგიმართლოს და შემთხვევით გადაატარო ტილო ტალახს? არა, ტაბუდადებული და წმინდა ადგილებივით არ ეკარებოდნენ და სრულიად გაუაზრებლად, სნაიპერული სიზუსტით უქცევდნენ გვერდს ჩემს ცხვირწინ კარგად დამჩნეულ თორმეტიოდე ნაფეხურს.

ამასობაში ჩემი მეგობარიც მოვიდა და „მოლის“ არაცენტრალური ადგილებიც მოხვდა ჩემი თვალთახედვის არეში. ცენტრიდან პერიფერიებისკენ და ზედა სართულებზე პირდაპირ პროპორციულად კლებულობდა დამლაგებელთა რაოდენობა. რაც უფრო შორს გრძელდებოდა დერეფანი, უფრო ფუჭდებოდა დალაგების ხარისხიც. ასევე მცირდებოდა საპირფარეშოებშიც თხევადი საპნის, ტუალეტის ქაღალდისა და ხელსახოცების დახვედრის შანსიც. მეორე სართულზე, იქვე, უსაქმოდ აყუდებულ დამლაგებლებს ვთხოვე ქაღალდის მოტანა და არ გვაქვსო, მითხრეს. არადა, როგორც საქმეში ჩახედულმა ადამიანებმა ამიხსნეს, დასუფთავების კონტრაქტის  პირობებში ტრადიციულად, მტვრის გადაწმენდის და იატაკის გაპიალების გარდა, საჭირო ოთახების ჰიგიენის საშუალებებით მომარაგებაც შედის. მერე კინოთეატრი „კავეას“ წინ მოფუსფუსე მწვანემაისურიანებს დავანახე „ბურგერ კინგის“ წინ დაფენილი ჩაოხრებული ხალიჩა - აქ ხალხი საჭმელს ჭამს და სანამ ვინმე მოუწამლია, მიხედეთ-თქო და,  რას ამბობ, ეგ ტერიტორია ჩვენ არ გვეკუთვნისო, ზრდილობიანად მიმტუქსეს და სწორედ მაშინ აღმოვაჩინე, რომ თურმე თბილისური საზომით დიდი, მაგრამ რეალურად ერთი ქეციანი „მოლის“ ტერიტორიას სამი თუ ოთხი დასუფთავების ფირმა ალაგებს და თითოული მტკაველის მიტაცებაზე მიდის ომი. თუმცა, ეს ის გამონაკლისია, როცა კონკურენცია ხარისხის გარანტია ნამდვილად არ არის.

მერე ის იყო,  ასევე კარგად ჩაოხრებული „კარფურიდან“ გამოვედი და შევამჩნიე სიბინძურის ბუდედ ქცეული „ზარადან“ როგორ გამოეფინენ ხელკავგაყრილი და ამჯერად ლურჯ ფორმებში გამოწყობილი დამლაგებლები და სიცილ-ხორხოცითა და მზესუმზირის ჭამით როგორ გაემართნენ  გაურკვეველი მიმართულებით. რადგან ეშხში ვიყავი შესული, ბარემ გადავწყვიტე უკან გავყოლოდი და მენახა საით მიიჩქაროდნენ ჰიგიენის მცველები ასეთი ბედნიერი სახით. საიდუმლო ბუდე „მოლის“ ზედა, პრაქტიკულად ნახევრად ცარიელ სართულებზე ქონიათ, სადაც გასაკეთებელ საქმესაც და მენეჯერების მომთხოვნ თვალსაც ერთნაირი წარმატებით ემალებიან მთელი დღის განმავლობაში. შესრულებული სამუშაოს ხარისხით თუ ვისმჯელებთ, ეჭვი მეპარება, ამათ ვინმე აკონტროლებდეს ან რამეს თხოვდეს, მაგრამ ეტყობა, ყოველი შემთხვევისთვის, სიფრთხილეს თავი არ სტკივას პრინციპით მოქმედებენ. იქვე შევიტყვე, რომ მეორე „ბუდე“ სულ დაბლა, პარკინგზე ყოფილა, სადაც იატაკის საწმენდი მანქანის ოპერატორები საათობით უსაქმოდ სხედან ვითომდა დამჯდარი ელექტრომობილების დატენვის მოლოდინში.

ბევრი რომ აღარ გავაგრძელო, სწორედ აქ მოვისმინე ისტორიები, რომლებსაც დროის გაყვანის მიზნით უთავბოლოდ ყვებოდნენ უსაქმურად და უპატრონოდ დარჩენილი ქალები. ერთი სიტყვით, როგორც მე მივხვდი, თბილისში, დასუფთავების ბიზნესში  კონკურენტების დასაძირად ბრძოლა სამი ძირითადი მიმართულებით მიდის.

1. ნებისმიერ ფასად წაართვა კონკურენტს ობიექტი - ამისთვის ტენდერში ან მოლაპარაკებაში შედიხარ არარეალური ფასით. ოღონდ მოიგო და ყველაფერზე თანახმა ხარ და შედეგად, იმიტომ რომ დალაგების ხარჯი შეთანხმებულ ანაზღაურებაზე მეტია, ვეღარ ალაგებ, თანამშრომლებს ვეღარ უხდი ხელფასებს და ვღებულობთ „თბილის მოლის“ ანალოგიურ სიტუაციას. სადაც დამლაგებლები ფორმალურად იმყოფებიან, მაგრამ არც სამუშაოს შესრულებას თხოვს დამქირავებელი (იმიტომ რომ ვერ უხდის ხელფასს ან არ არის სამუშაოს შესასრულებლად აუცილებელი ინვენტარი - ტილოები, ხსნარები, აპარატურა) და არც ქაღალდია საპირფარეშოში, იმიტომ რომ „მოლის“ მომსახურებაში მოთხოვნილი საფასური არ ყოფნის რეალურ ხარჯებს. ბოროტი ენები იმასაც ამბობენ, რომ ზოგიერთმა კომპანიამ ასეთ გამოსავალს მიაგნო: თანამშრომლებს ანაზღაურება რომ არ გადაუხადონ, ხელფასის დღემდე ცოტა ხნით ადრე უშვებენ საყვედურით და სანაცვლოდ ახლები აყავთ, რომლებსაც მომავალ ხელფასამდე გაუშვებენ.

2. შეულახო რეპუტაცია კონკურენტს - გყავს თანამშრომლები, რომლების ერთადერთი მოვალეობაა, იარონ სხვა კომპანიის ობიექტებზე და დაუმეგობრდნენ იქაურ დამლაგებლებს და  გაავრცელონ ჭორები, რომ მათ დამსაქმებელს ამ კონკრეტული ობიექტიდან (და სხვებიდანაც) აგდებენ, რომ ანგარიშზე ყადაღა აქვს დადებული, რომ ვეღარ გადაიხდის ხელფასებს და თანამშრომლების დათხოვნა მოუწევს ა.შ. ანალოგიურ მეთოდებს მიმართავენ დამკვეთებთანაც. მაგალითად, რომელიმე ბანკის ან რესტორნის შედარებით დაბალი რგოლის მენეჯერთან ცდილობენ დაახლოებას და ქართული „ძმაკაცობის“ ან კიდევ უფრო სანდო მეთოდის, მიღებული შემოსავლიდან წილის ხათრით თხოვენ კონკურენტის რაიმე მიზეზით დაწუნებას და გაგდებას. მე შენ გეტყვი და თუ მოინდომე, ქართულად დალაგებულში ვერ იპოვი ნაკლს.

3. წარმატებული კონკურენტისგან გადმოიბირო მცოდნე და საქმის გამკეთებელი თანამშრომლები  - ამისთვის წინა პუნქტში ხსენებული თანამშრომლები (და ხშირად, სწორედ კონკურენტისგან გაგდებული და დაწუნებული კადრები) დადიან კონკურენტების თანამშრომლებთან და უყვებიან, რა კარგია სხვა ფირმაში, იქ როგორ არ თხოვენ არაფრის კეთებას და როგორ იღებენ მეტ ხელფასს არაფრის კეთებაში და პრინციპში, „თბილისი მოლის“ მაგალითით თუ ვიმსჯელებთ, არც ტყუიან. თანაც აბა, ერთი ქართველი მაინც მაჩვენეთ, რომელიც უარს იტყვის ხელფასზე საქმის კეთების გარეშე.

პედიკულოზი საბავშვო ბაღში

საბავშვო  ბაგა-ბაღების  ერთი საკმაოდ ჩვეულებრივი და არცთუ ისე იშვიათი სურათი ასეთია: პატარა აღსაზრდელი ზის და ჩაფიქრებული გულმოდგინედ იქექავს თავს.... სურათი კიდევ უფრო მძაფრდება, როცა პატარა „მოაზროვნეს“ მიმბაძველები უჩნდება და უკვე რამოდენიმე ბავშვი ერთად იქექება თავში. რაც იმის პირველი და საგანგაშო ნიშანია, რომ მალე, არა მარტო ამ ჯგუფის ბავშვები, არამედ ბაღის ყველა აღსაზრდელი ინტენსიური ქექვა-ფხანის მიმდევარი გახდება. ერთი წუთითაც არ გეგონოთ, რომ ბავშვები გენიალური იდეების ძიებასა თუ ზოგადსაკაცობრიო პრობლემების გადაჭრის გზებზე ფიქრში არიან გართული. ისინი თავში ტილების ახალმოსახლეობაზე რეაგირებენ ამ ფორმით.  

მედიცინაში დატილიანებას პედიკულოზს უწოდებენ. იგი ეპიდემიასავით მოედება ხოლმე მთელ ბაღს და ამიტომ, რაღა გასაკვირია, რომ საბავშვო ბაღების ერთ-ერთ  უმწვავეს  პრობლემასაც წარმოადგენს.

 ბავშვს ნამდვილად პედიკულოზი აქვს, თუკი:

- სისტემატიურად იფხანს თავს, განსაკუთრებით – ყურის უკანა მიდამოებს;

- ცუდად ძინავს – ტილები განსაკუთრებით ღამით აქტიურობენ;

- აქვს შეგრძნება, რომ თითქოს მის თავზე რაღაც დაცოცავს;

- თმის გადაწევისას თავის კანზე შეინიშნება ნაკაწრები,  რომლებიც შესაძლოა დაჩირქებულიც კი იყოს.

როგორც აღმოჩნდა, ტილები კარგად მოვლილ, სუფთად ჩაცმულ და საგულდაგულოდ დაბანილ ბავშვსაც შეიძლება გაუჩნდეს. დატილიანების თავიდან ასაცილებლად და პედიკულოზის გამოვლენის მიზნით რეკომენდებულია, რომ საბავშვო  ბაღის  პერსონალმა წელიწადში არანაკლებ  4-ჯერ,  ყველა არდადეგების შემდეგ და ყოველთვიურად, ამორჩევით ჩაატაროს ბავშვების დათვალიერება. დათვალიერება კი (სხეულის თმიანი ნაწილების და ტანსაცმლის) უნდა ჩატარდეს კარგად  განათებულ ოთახში ლუპისა და წმინდა სავარცხლის გამოყენებით.  ამასთან, ეს პროცესი არ უნდა იწვევდეს ბავშვის სტრესს და აუცილებლად უნდა  წარიმართოს ხალისიანი, თამაშის ელემენტების შემცველი ფორმით. ყოველი დათვალიერების შემდეგ სავარცხელს უნდა გადაევლოს მდუღარე ან გაიწმინდოს 70%-იანი სპირტის ხსნარით. ბავშვმა და მისმა მშობელმა კი სამედიცინო პერსონალისგან უნდა მიიღოს კვალიფიციური კონსულტაცია ჩასატარებელი მკურნალობისა და ტილების გამანადგურებელი შესაბამისი საშუალებების გამოყენების წესების შესახებ.

თვითონ ტილი პატარა მცოცავი არსებაა, რომელიც ასე ადვილადაც არ იზრდება. პარაზიტს ზრდასრულ ტილად ჩამოსაყალიბელბად სამი ეტაპის გადალახვა უწევს: ჯერ კვერცხში გამომწყვდეულია მიკრული თმაზე, შემდეგ მოკრძალებული ზომის ნიმფად იქცევა და ბოლოს - ჩაკურატებულ ტილად.

მდედრი ტილი კვერცხებს (წილებს) თმის ღერებზე, თავის კანთან ახლოს დებს. დაახლოებით 8-9 დღის მერე კვერცხიდან ნიმფა იჩეკება, რომელიც 9-12-დღის განმავლობაში ინტენსიური სისხლის წოვის შემდეგ იქცევა ზრდასრულ ტილად. მდედრი პარაზიტი მამრზე დიდია და ერთ ჯერზე 6-მდე კვერცხს დებს. ზოგადად, ტილი 30 დღე ცოცხლობს, მაგრამ თმიდან ჩამოვარდნილი 1-2 დღეზე მეტს ვერ ძლებს და ადრე და მალე იღუპება პრაგიკული სიკვდილით. თავში დარჩენილი იღბლიანი ტილი კი დღეში რამდენჯერმე იკვებება და თითო ჯერზე 0,7-1,6 მკგ-მდე სისხლს წოვენ თავის „მსხვერპლს“. კბენა უმტკივნეულოა, მაგრამ პარაზიტის ნერწყვი ნერვულ დაბოლოებებს აღიზიანებს და ქავილსაც სწორედ ეს იწვევს. გამორიცხული არ არის, რომ ქავილის დროს ნაკბენში ინფექცია შეიჭრას და დაჩირქდეს. მეტისმეტად დატილიანებულ ბავშვს შესაძლოა კონიუნქტივიტიც (თვალის ლორწოვანი გარსის ანთება) კი განუვითარდეს და უფრო მეტიც – სიცხემაც კი აუწიოს.

პედოკულოზის გავრცელების ერთადერთი გზა მხოლოდ მჭიდრო კონტაქტია: ტილი არც ხტუნავს და არც დაფრინავს და ხალხში გავრცელებული ლეგენდების მიუხედავად, მით უმეტეს არ ჩნდება სარეცხი საპნისგან ან სხვა რაიმე არაორგანული ნივთიერებისგან. ტილი ლანის ზედაპირზე დაღოღავს, მაგრამ საკმაოდ მკვირცხლია და საკმარისია, ბავშვებმა თავები მიადონ ერთმანეთს, რომ თმის ერთი ღერიდან მეორეზე შესაშური სიმარდით გადადის. ძალიან იშვიათია მისი გადადება დატილიანებული ბავშვის ტანსაცმლიდან (ქუდიდან, პალტოდან) და სხვა საგნებიდან (სავარცხლიდან, პირსახოციდან).

ტილები, სხვა პარაზიტებისგან განსხვავებით, არ ავრცელებენ რაიმე ავადმყოფობას. მიუხედავად ამისა, მათი მოცილება მაინც აუცილებელია, რადგან შესაძლოა თავის კანის ძლიერი გაღიზიანება და ალერგიული რეაქცია გამოიწვიონ. ტილის გავრცელებაში ასევე არ მონაწილეობენ ძაღლები, კატები და, სხვა უდანაშაულო ცხოველები.
ტილების აღმოჩენა იოლია – გადაწევ თმას და ან შეშინებულ, გაქცეულ ტილს ჩაავლებ თითებს, ან წილს ამოაძრობ თმიდან. ტილებს ყველაზე ადვილად ყურების უკან და კეფაზე იპოვით, ძალიან იშვიათად კი, როდესაც მეტისმეტად არის მოდებული, შესაძლოა წარბებსა და წამწამებშიც დაიბუდონ.

პედიკულოზი არც ისე ძნელი დასამარცხებელია. ტილების საწინააღმდეგო პრეპარატებს, პედიკულოციდებს, ნებისმიერ აფთიაქში შეიძენთ. აი, პარაზიტებთან ბრძოლის სტრატეგიის ცოდნა კი მათთან ბრძოლაში ნამდვილად დაგეხმარებათ.

- თავზე წამლის (ან წამლის შემცველი შამპუნის, სპრეის) წასმამდე ბავშვს წელს ზემოთ გახადეთ – ასე ტანსაცმელს ტოქსიკური ნივთიერებებისგან დაიცავთ;

 - ზუსტად მიყევით პროდუქტზე დატანილ ინსტრუქციას;

 - ბავშვს თუ გრძელი თმა აქვს, გაითვალისწინეთ, რომ  პრეპარატის მითითებულზე ორჯერ მეტი დოზა დაგჭირდებათ.

 - სამკურნალო საშუალების წასმამდე პატარას თავი არ დაბანოთ და პედიკულოციდის წასმის შემდეგაც ნუ ჩამობანთ 1-2 დღე თავს.

 - წამლის წასმის შემდეგ ბავშვს სუფთა ტანსაცმელი ჩააცვით.

 - ტილებზე იერიშის მიტანიდან 8-12 საათის შემდეგ თმა შეამოწმეთ. თუ ტილები ისევ შენიშნეთ, მაგრამ იმდენად ნელა მოძრაობენ, რომ შეიძლება მალე სული ამოხდეთ, წამლის ხელმეორედ წასმისგან თავი შეიკავეთ – ზოგიერთ  პედიკულოციდს სამოქმედოდ მეტი ხანი სჭირდება.

- 8-12 საათის შემდეგ სურათი თუ არ შეცვლილა და ტილები ძველებურად აქტიურად დარბიან თმაში, უნდა ივარაუდოთ, რომ წამალმა არ იმოქმედა და სხვა პრეპარატი უნდა სცადოთ, მაგრამ მანამდე კონსულტაციისთვის უთუოდ ექიმს მიმართეთ!

- წამლის წასმიდან სამი კვირის განმავლობაში ბავშვს 2-3 დღეში ერთხელ დაუთვალიერეთ თმა.

 - წამლის ხელმეორედ წასმა პირველი პროცედურიდან დაახლოებით 10 დღის შემდეგ არის რეკომენდებული. მაგრამ გახსოვდეთ, რომ ზოგიერთი მათგანი ალერგიის გამომწვევ ნივთიერებას შეიცავს, ამიტომ წინასწარ ყურადღებით წაიკითხეთ ეტიკეტი.

 - გულდასმით გარეცხეთ ტანსაცმელი, რომელიც ბავშვს წამლის წასმამდე 2 დღით ადრე ეცვა. თუ არ ირეცხება, 2 კვირით მოათავსეთ პოლიეთილენის პარკში.

- მტვერსასრუტით დაასუფთავეთ ხალიჩა, დივანი და ყველა ის ადგილი, სადაც ბავშვი ტილიანობის განმავლობაში იჯდა.

- ნუ გამოიყენებთ ფუმიგატორებს (მწერების მოსასპობ ტოქსიკურ საშუალებებს) – საკვების (სისხლის) გარეშე დარჩენილი პარაზიტები რამდენიმე დღეში ისედაც განუტევებენ სულს.

და ბოლოს:  ბავშვს თუ პედიკულოზი აღმოაჩნდა, მაღალია ალბათობა იმისა, რომ პარაზიტები ოჯახის უფროსი წევრების თმაშიც იყვნენ დაბუდებულნი, ამიტომ სასურველია, პედიკულოციდი ბავშვთან ერთად მათაც წაისვან.